คฤห (๑)

คฤห [คฺรึ] หมายถึง เรือน, ช่องคูหาหรือที่นั่งไม่ใหญ่นัก มีลักษณะคล้ายเรือน คือ มีหลังคา มีเสา
คำนี้มาจากภาษาสันสกฤตว่า คฤห [คฺรึ-หะ] แปลว่า เรือน  คฤหใช้วางกลางลำเรือยาว เช่น ในยวนพ่ายโคลงดั้น ตอนพรรณนากระบวนเรือเสด็จของพระบรมไตรโลกนาถ มีโคลงว่า

“พายทองสรพราศพร้อม            แขวงขวา [พาย-ทอง-สะ-พฺราด-พฺร้อม    แขฺวง-ขฺวา]
พรรคพวกพายเงินหมาย                      หมู่ผ้าย
คฤหทองแคร่ทองนา                          นาหมู่ หมายแฮ
ยุ่งยุ่งแลย้ายย้าย                              คล่าวไคล”

เรือที่มีคฤหตั้งอยู่ เรียกว่า เรือคฤห เช่น ในเรื่องพระราชพิธีสิบสองเดือน กล่าวถึงพระราชพิธีพืชมงคลในเดือน ๖ ว่า
“...ส่วนพระมเหสีนั้นนางเทพีฉลองพระองค์ ขี่เรือคฤหสองตอนไปถึงทุ่งแก้วขึ้นจากเรือ...”
          รถที่มีหลังคาทรงจั่วซ้อนกัน ๒ ชั้น บางทีก็เป็นจตุรมุข สำหรับชักศพเจ้านายตั้งแต่ชั้นพระองค์เจ้าลงมามีม้าลาก เรียกว่า รถคฤห
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------